Choć na co dzień możesz nie zwracać uwagi na istnienie żyły odstrzałkowej, jej znaczenie dla funkcjonowania układu krążenia w kończynach dolnych jest ogromne. Dlatego warto wiedzieć, jak działa i jak zbudowany jest układ żylny, bo to pomaga w skutecznej diagnostyce oraz działaniach profilaktycznych. Poznaj ten mechanizm oraz dowiedz się, jaka jest jego struktura.Jak zbudowana jest żyła?
Ściany naczyń żylnych są podobne do tętnic, ale charakteryzują się większym światłem oraz cieńszą i bardziej elastyczną strukturą. Krew w żyłach płynie pod niskim ciśnieniem, a w głównych naczyniach w obrębie klatki piersiowej panuje ciśnienie ujemne. Dzięki rozciągliwości ściany żył mogą magazynować duże ilości krwi, pełniąc funkcję rezerwuarów. Ściany żył są unerwione, a włókna nerwowe regulują ich napięcie i skurcze, umożliwiając kontrolę przepływu krwi. Zastawki żylne, będące fałdami błony wewnętrznej, przyjmują kształt kieszonek. Są one szczególnie liczne w żyłach kończyn dolnych. [1]
Mechanizm przepływu krwi w żyłach kończyn dolnych
Grawitacja mogłaby uniemożliwić powrót krwi z nóg do serca, jednak organizm radzi sobie z tym wyzwaniem m.in. dzięki obecności zastawek żylnych. Ich rola polega na zapobieganiu cofaniu się krwi, dzięki czemu przepływa ona w jednym kierunku – ku sercu. Gdy zastawki przestają prawidłowo pracować, może dochodzić do refluksu, czyli cofania się krwi. To prowadzi z kolei do jej zastoju, a w konsekwencji do rozwoju schorzeń takich jak żylaki czy przewlekła niewydolność żylna. Dlatego prawidłowa praca zastawek jest fundamentem zdrowego krążenia.
Przepływ krwi w żyłach kończyn dolnych jest wspomagany przez dwie główne „pompy”: pompę zasysającą przepony oraz pompę mięśniową podudzia. Na ten proces wpływają także takie czynniki jak np. pompa sercowa, końcowe ciśnienie tętnicze oraz regularne skurcze mięśni stopy, dolnej części podudzia i uda. [2]
Fizjologia odpływu krwi w kończynach dolnych
Układ żylny kończyn dolnych składa się z trzech grup naczyń: żył głębokich, powierzchownych i tzw. perforatorów, czyli żył przeszywających, które łączą obie te grupy. Krew z żył powierzchownych przepływa przez perforatory do układu żył głębokich. Kluczowymi punktami tego procesu są ujścia głównych żył powierzchownych – odpiszczelowej i odstrzałkowej – które łączą się odpowiednio z żyłami udową i podkolanową. Co ciekawe, przepływ krwi w stopie jest wyjątkiem w tym mechanizmie. W tej części ciała krew przemieszcza się w przeciwnym kierunku niż w pozostałych odcinkach kończyny. [3]
Układ żył powierzchownych kończyn dolnych
Żyły kończyn dolnych tworzą dwa systemy: powierzchowny i głęboki. Żyły przeszywające łączą żyły powierzchowne z żyłami głębokimi. Układ powierzchowny, zlokalizowany nadpowięziowo w warstwie tkanki łącznej i tłuszczowej podskórnej, obejmuje dwa główne zlewiska – żyłę odpiszczelową i żyłę odstrzałkową. [3]
Anatomia żyły odstrzałkowej
Żyła odstrzałkowa rozpoczyna się przy bocznym końcu łuku żylnego grzbietu stopy. Biegnie z tyłu od kostki bocznej i wzdłuż mięśnia trójgłowego łydki, a następnie przechodząc między głowami mięśnia brzuchatego łydki. Jej przebieg jest zmienny, zależny od wysokości penetracji powięzi i ujść do innych żył. [3]
Penetracja powięzi i warianty ujść żyły odstrzałkowej
W większości przypadków (75%) żyła przebija powięź powierzchowną łydki w środkowej części goleni i biegnie między powięzią głęboką a powierzchowną. Miejsce penetracji powięzi jest zmienne: najczęściej w środkowej lub bliższej części łydki, rzadziej w jej dalszej części. Może też uchodzić bezpośrednio do dołu podkolanowego.
Ujście żyły odstrzałkowej może mieć różne formy. Najczęściej uchodzi ona do żyły podkolanowej powyżej stawu kolanowego, czasem przez kolano lub jako gałąź wspólna z żyłami mięśnia brzuchatego łydki. Wysokie ujścia do żyły udowej powierzchownej zdarzają się w różnych odmianach, podobnie jak ujścia mnogie, które mogą obejmować żyły głębokie, żyły przeszywające lub żyłę Giacominiego. [3]
Znaczenie żyły odstrzałkowej w chirurgii
Zmienność anatomiczna żyły ma istotne znaczenie w chirurgii naczyniowej. Bliskie sąsiedztwo żyły odstrzałkowej i nerwu łydkowego w dystalnym odcinku zwiększa ryzyko powikłań neurologicznych podczas zabiegów chirurgicznych. [3]
Zaburzenia w przepływie krwi przez żyłę odstrzałkową mogą prowadzić do dolegliwości, takich jak bóle nóg, obrzęki czy żylaki. [3] Dlatego poznanie budowy i funkcji żyły odstrzałkowej pozwala nie tylko na wczesne wykrycie problemów z układem żylnym, ale także na skuteczną profilaktykę.
Artykuł na zlecenie marki Diosminex
Źródła
[1] Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, s. 44-45
[2] Jawień, A., Migdalski, A., & Ciecierski, M. (2004). Fizjologia i patofizjologia odpływu żylnego. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 33-35.
[3] Korta, Krzysztof. Diagnostyka i postępowanie chirurgiczne w niewydolności żyły odstrzałkowej i żył mięśnia brzuchatego łydki. Diss. Wydział Lekarski Kształcenia Podyplomowego, 2000.